ΤΑ ΠΑΙΔΙΑ ΕΙΝΑΙ Η ΕΛΠΙΔΑ ΤΟΥ ΚΟΣΜΟΥ ΓΙΑ ΕΝΑ ΚΑΛΥΤΕΡΟ ΑΥΡΙΟ...

ΤΑ ΠΑΙΔΙΑ ΕΙΝΑΙ Η ΕΛΠΙΔΑ ΤΟΥ ΚΟΣΜΟΥ ΓΙΑ ΕΝΑ ΚΑΛΥΤΕΡΟ ΑΥΡΙΟ...

Πέμπτη 28 Φεβρουαρίου 2013

1η Μαρτίου...Καλή Άνοιξη...

Καλό μήνα! Ξεχνιέται το έθιμο του "Μάρτη" (& Οι παροιμίες)


Η πρώτη μέρα του Μάρτη βρίσκει αρκετά παιδιά και μεγάλους να φορούν ένα βραχιολάκι, φτιαγμένο από κόκκινη και άσπρη κλωστή, το οποίο σύμφωνα με τη λαϊκή παράδοση προστατεύει τα πρόσωπα να μην καούν από τον πρώτο ήλιο της άνοιξης.
Πρόκειται για το έθιμο του «Μάρτη», το οποίο όμως απ' ό,τι φαίνεται ολοένα και φθίνει, καθώς σήμερα οι μητέρες δεν βάζουν στα παιδιά τους αυτό το βραχιολάκι, προτιμώντας άλλα, συνήθως πολύχρωμα και χρυσά.
Ωστόσο, παλαιότερα το έθιμο αυτό ήταν πολύ σημαντικό για τους ανθρώπους και όπως δήλωσε η διευθύντρια του Λαογραφικού και Εθνολογικού Μουσείου Μακεδονίας - Θράκης, Νέλλη Μελίδου - Κεφαλά, «σε ορισμένα μέρη της Ελλάδας έβαζαν Μάρτη ακόμη και στα μωρά, γύρω από το λαιμουδάκι τους».
Σύμφωνα με την παράδοση, ο «Μάρτης» φτιάχνεται την τελευταία μέρα του Φεβρουαρίου και φοριέται από την 1η Μαρτίου έως και τα τέλη του μήνα. Εκτός όμως από τους ανθρώπους, σε κάποιες περιοχές της χώρας κρεμούσαν την κλωστή όλη τη νύχτα στα κλαδιά μιας τριανταφυλλιάς για να χαρίσουν ανθοφορία, ενώ σε άλλες περιοχές την έβαζαν γύρω από τις στάμνες για να διατηρήσουν κρύο το νερό από τον ήλιο.
Στους κατοίκους παλαιότερα, σύμφωνα με την κ. Μελίδου - Κεφαλά, υπήρχε η προσδοκία για έναν ζεστό Μάρτιο, χωρίς όμως ξαφνικές κακοκαιρίες, γεγονός που θα σήμαινε ικανοποιητική ανθοφορία και βλάστηση.
«Σε ορισμένα μέρη, λένε ότι τον Μάρτιο πέφτει ένα κάρβουνο από τον ουρανό στη γη και έτσι αρχίζει να ζεσταίνεται η ατμόσφαιρα και να ανθίζουν τα δέντρα», πρόσθεσε η διευθύντρια του Λαογραφικού Μουσείου.

ΜΑΡΤΗΣ Ή ΜΑΡΤΙΑ

Ο «Μάρτης» ή «Μαρτιά» είναι ένα παμπάλαιο έθιμο, με βαλκανική διασπορά. Πιστεύεται ότι έχει τις ρίζες του στην Αρχαία Ελλάδα, και συγκεκριμένα στα Ελευσίνια Μυστήρια. Οι μύστες των Ελευσίνιων Μυστηρίων έδεναν μια κλωστή, την «Κρόκη», στο δεξί τους χέρι και το αριστερό τους πόδι. Από τη 1η ως τις 31 του Μάρτη, τα παιδιά φορούν στον καρπό του χεριού τους ένα βραχιολάκι, φτιαγμένο από στριμμένη άσπρη και κόκκινη κλωστή, τον «Μάρτη» ή «Μαρτιά». Σύμφωνα με τη λαϊκή παράδοση, ο «Μάρτης» προστατεύει τα πρόσωπα των παιδιών από τον πρώτο ήλιο της Άνοιξης, για να μην καούν. Τον φτιάχνουν την τελευταία μέρα του Φλεβάρη και τον φορούν την πρώτη μέρα του Μάρτη, πριν βγουν από το σπίτι.
Σε μερικές περιοχές ο Μάρτης φοριέται στο μεγάλο δάχτυλο του ποδιού σαν δαχτυλίδι για να μην σκοντάφτει ο κάτοχός του. Το βραχιολάκι αυτό το βγάζουν στο τέλος του μήνα, ή το αφήνουν πάνω στις τριανταφυλλιές όταν δουν το πρώτο χελιδόνι, για να τον πάρουν τα πουλιά και να χτίσουν τη φωλιά τους.
Το έθιμο του Μάρτη γιορτάζεται ίδιο και απαράλλαχτο στα Σκόπια με την ονομασία «Μάρτινκα» και στην Αλβανία ως «Βερόρε». Οι κάτοικοι των δυο γειτονικών μας χωρών φορούν βραχιόλια από κόκκινη και άσπρη κλωστή για να μην τους «πιάσει» ο ήλιος, τα οποία και βγάζουν στα τέλη του μήνα ή όταν δουν το πρώτο χελιδόνι. Άλλοι πάλι, δένουν τον «Μάρτη» σε κάποιο καρποφόρο δέντρο, ώστε να του χαρίσουν ανθοφορία, ενώ μερικοί τον τοποθετούν κάτω από μια πέτρα κι αν την επόμενη ημέρα βρουν δίπλα της ένα σκουλήκι, σημαίνει ότι η υπόλοιπη χρονιά θα είναι πολύ καλή.
Τηρώντας παραδόσεις και έθιμα αιώνων, οι Βούλγαροι, την πρώτη ημέρα του Μάρτη, φορούν στο πέτο τους στολίδια φτιαγμένα από άσπρες και κόκκινες κλωστές που αποκαλούνται «Μαρτενίτσα». Σε ορισμένες περιοχές της Βουλγαρίας, οι κάτοικοι τοποθετούν έξω από τα σπίτια τους ένα κομμάτι κόκκινου υφάσματος για να μην τους «κάψει η γιαγιά Μάρτα» (Μπάμπα Μάρτα, στα βουλγαρικά), που είναι η θηλυκή προσωποποίηση του μήνα Μάρτη. Η «Μαρτενίτσα» λειτουργεί στη συνείδηση του βουλγαρικού λαού ως φυλαχτό, το οποίο μάλιστα είθισται να προσφέρεται ως δώρο μεταξύ των μελών της οικογένειας, συνοδευόμενο από ευχές για υγεία και ευημερία.
Το ασπροκόκκινο στολίδι της 1ης του Μάρτη φέρει στα ρουμανικά την ονομασία «Μαρτιζόρ». Η κόκκινη κλωστή συμβολίζει την αγάπη για το ωραίο και η άσπρη την αγνότητα του φυτού χιονόφιλος, που ανθίζει τον Μάρτιο και είναι στενά συνδεδεμένο με αρκετά έθιμα και παραδόσεις της Ρουμανίας. Σύμφωνα με την μυθολογία, ο Θεός - Ήλιος μεταμορφώθηκε σε νεαρό άνδρα και κατέβηκε στη Γη για να πάρει μέρος σε μια γιορτή. Τον απήγαγε, όμως, ένας δράκος, με αποτέλεσμα να χαθεί και να βυθιστεί ο κόσμος στο σκοτάδι.
Μια ημέρα ένας νεαρός, μαζί με τους συντρόφους του σκότωσε τον δράκο και απελευθέρωσε τον Ήλιο, φέροντας την άνοιξη. Ο νεαρός έχασε τη ζωή του και το αίμα του -λέει ο μύθος- έβαψε κόκκινο το χιόνι. Από τότε, συνηθίζεται την 1η του Μάρτη όλοι οι νεαροί να πλέκουν το «Μαρτισόρ», με κόκκινη κλωστή που συμβολίζει το αίμα του νεαρού άνδρα και την αγάπη προς τη θυσία και άσπρη που συμβολίζει την αγνότητα.



ΠΑΡΟΙΜΙΕΣ ΓΙΑ ΤΟ ΜΑΡΤΗ

Καλό μήνα! Ο Μάρτης είναι ένας μήνας με πολλές παροιμίες κυρίως λόγω του άστατου καιρού του, ας της δούμε και όσοι έχουν και άλλες να μας τις στείλουν.

Μάρτης γδάρτης και κακός παλουκοκαύτης.

Μάρτης είναι χάδια κάνει, πότε κλαίει και πότε γελάει.

«Τον Μάρτη χιόνι βούτυρο,
μα σαν παγώσει μάρμαρο.»

«Aκόμη και στις δεκαοχτώ
έχει το μάτι του ανοιχτό.»

«Aκόμη στις δεκαοχτώ,
ψοφάει η πέρδικα στ' αυγό.
Λένε και στις τριάντα,
μα δεν ηξεύρω γιάντα.»

«Το Μάρτη φύλα(ξε) άχερα,
μη χάσεις το ζευγάρι.»

«Τσοπάνη μου την κάπα σου,
το Μάρτη φύλαγε την.»

«Όλες του Μάρτη φύλαγε και τ' Απριλίου τις δώδεκα,
ότι ακόμη και στις δεκαοχτώ πέρδικα ψόφησε στ' αβγό.»

«Ο Αύγουστος για τα πανιά κι ο Μάρτης για τα ξύλα.»

«Mάρτης γδάρτης και κακός παλουκοκαύτης.
Και σαν τύχει και θυμώσει, μες στο χιόνι θα μας χώσει.»

«Tο Mάρτη ξύλα φύλαγε,
μην κάψεις τα παλούκια.»

«Στων αμαρτωλών τη χώρα,
το Mαρτάπριλο χιονίζει.»

Σε κάποιες παροιμίες του μήνα, φαίνεται η επιθυμία των γεωργών να βρέξει τον Μάρτιο:

«Μάρτης έβρεχε,
θεριστής χαιρότανε.»

«Μάρτης βρέχει;
Ποτέ μην πάψει.»

«Κάλλιο Μάρτης στις γωνιές,
παρά Μάρτης στις αυλές»

«Κάλλιο Μάρτης καρβουνιάρης,
παρά Μάρτης λιοπυριάρης.»

«Μάρτης βροχερός,
θεριστής κουραστικός.»

«Μάρτης κλαψής,
θεριστής χαρούμενος.»

«Βροντή Μαρτιού,
φίλεμα με καρύδια.»

«Μάρτης πουκαμισάς,
δεν σου δίνει να μασάς.»

«Mάρτης άβροχος,
μούστος άμετρος.»

«Aν κάνει ο Mάρτης δυο νερά κι ο Aπρίλης πέντε - δέκα,
να δεις το κοντοκρίθαρο πως στρίβει το μουστάκι,
να δεις και τις αρχόντισσες πως ψιλοκλεισιρίζουν,
να δεις και τη φτωχολογιά πως ψιλοκοσκινάει.»

«Σαν ρίξει ο Μάρτης μια βροχή κι Απρίλης άλλη μία,
να δεις κουλούρες στρογγυλές και πίττες σαν αλώνι.»

«Σαν ρίξει ο Μάρτης δυο νερά κι Απρίλης άλλο ένα
χαράς σ' εκείνο το ζευγά που ‘χει πολλά σπαρμένα.»

Οι μεταβολές του καιρό τον μήνα αυτό είναι απότομες και ξαφνικές. Αυτό το γεγονός έχει σχολιαστεί και από τις παροιμίες:

«Ο Μάρτης το πρωί το ψόφησε,
και το βράδυ το βρόμισε.»

«Ο Μάρτης ο πεντάγνωμος,
πέντε φορές εχιόνισε,
και πάλι το μετάνιωσε,
πως δεν εξαναχιόνισε»

«O Μάρτης ο κλαψόγελος»

«O Mάρτης το πρωί χιόνισε,
κι ο γάιδαρος ψόφησε (από το κρύο).
Το μεσημέρι βρώμισε (από τη ζέστη),
και το βράδυ τον πήρε το ποτάμι (από τη βροχή).»

«Του Mάρτη του αρέσει,
να είναι πάντα στο διπλό,
μια στις δέκα να έχει ήλιο,
και τις άλλες ξυλιασμό.»

Κάποιες παροιμίες θέλουν τον Μάρτιο να ξεκινά το καλοκαίρι και η ζέστη:

«Από Μαρτιού πουκάμισο,
κι απ' Αύγουστο σεγκούνι.»

«Ο Μάρτης έχει τ' όνομα,
κι ο Απρίλης τα λουλούδια»

Για την εαρινή ισημερία στις 21 Μαρτίου υπάρχει η παροιμία:

«Του Μάρτη και του Τρυγητή ίσα τα ημερόνυχτια»

Κάποιες παροιμίες αναφέρονται στον ήλιο του Μαρτίου:

«Του Μάρτη ο ήλιος βάφει,
και πέντε μήνες δεν ξεβάφει.»

«Ο ήλιος του Μαρτιού,
τρυπάει κέρατο βοδιού.»

«Ο καλός Μάρτης στα κάρβουνα,
κι' ο κακός στον ήλιο.»

«Του Μάρτη οι αυγές με κάψανε,
του Μάη τα μεσημέρια.»

«Οπόχει κόρην ακριβή,
το Μάρτη ήλιος μην τη δει».

Και φυσικά η πιο γνωστή παροιμία του μήνα:

«Λείπει ο Μάρτης από τη Σαρακοστή;»

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου