Για τα
παιδιά το σχολείο είναι κάτι παραπάνω από αυτό που ίσως νομίζουμε εμείς οι
μεγάλοι – είναι το σημείο αναφοράς τους. Το σχολείο για τα παιδιά είναι το
δεύτερο κοινωνικό περιβάλλον που καλούνται να ενταχθούν μετά από αυτό της
οικογένειας.
Σε πολύ μεγάλο βαθμό, η εικόνα που έχουν τα παιδιά για τον εαυτό τους εξαρτάται από το σχολείο, το οποίο συνδέεται στενά με τους βαθμούς.
Τα παιδιά τις περισσότερες φορές πιστεύουν ότι η νοημοσύνη τους και η αξία τους ισοδυναμεί με τους βαθμούς τους – οι οποίοι είτε απεικονίζονται στα τετράδια με μπράβο, πολύ καλά και καμιά φορά με άλλου είδους παρατηρήσεις και σχόλια (πρόσεχε τα γράμματά σου, γιατί δεν διάβασες; γιατί τόσα λάθη;), ή με τους βαθμούς στους ελέγχους.
Στην ελληνική πραγματικότητα, το σχολείο παραπέμπει σχεδόν αυτόματα στους βαθμούς, και αυτό γιατί η αξιολόγηση των μαθητών έχει αποκτήσει ένα ιδιαίτερα κοινωνικό περιεχόμενο. Αρκετοί γονείς και εκπαιδευτικοί ασχολούνται τόσο συχνά με τους βαθμούς και τις επιδόσεις στα τεστ, που αγνοούν και υποτιμούν άλλες σημαντικές επιτεύξεις και προόδους των παιδιών. Στις συζητήσεις των μαμάδων και των ενηλίκων ακούμε πολύ συχνά για τις σχολικές επιδόσεις των παιδιών και αρκετές φορές τα παιδιά αξιολογούνται και χαρακτηρίζονται με βάση αυτές. “Πήρε καλούς βαθμούς το παιδί;” Αν ναι, τότε σημαίνει ότι είναι έξυπνο, εργατικό, άξιο, καλό παιδί και ούτω καθεξής. Αν όχι, τότε σημαίνει ότι δεν είναι τόσο έξυπνο, τόσο ικανό, τόσο εργατικό και πάει λέγοντας.
Αυτή η αξία που δίνεται στους βαθμούς στην κοινωνία όπου ζει και μεγαλώνει το παιδί δεν το αφήνει σε καμία περίπτωση ανεπηρέαστο. Οι βαθμοί θέλοντας και μη κυριαρχούν στη συνείδηση των παιδιών.
Η πλάνη των βαθμών.
Σίγουρα όλα τα παιδιά (ακόμα και αυτά που μοιάζουν αδιάφορα) θέλουν να τα πηγαίνουν καλά στο σχολείο και να έχουν καλούς βαθμούς. Τι είναι όμως αυτό που μετράνε ακριβώς οι βαθμοί; Όσο περίεργο και αν ακούγεται, έρευνες δείχνουν ότι ακόμα και οι μαθητές που παίρνουν καλούς βαθμούς και αριστεύουν, αδικούνται από το σύστημα της βαθμολόγησης.
Ο βαθμός μπορεί και απεικονίζει μόνο μία μέτρηση της επιτυχίας. Υπάρχουν πράγματα που δεν μπορούν να μετρηθούν από τα διαγωνίσματα και τα τεστ. Μερικά από αυτά είναι η προσπάθεια, η κριτική σκέψη, η δημιουργικότητα, η συνεργασία, η περιέργεια, ο σεβασμός, η ευγένεια, η ικανότητα να αγαπάς, η κοινωνική και συναισθηματική νοημοσύνη, η ειλικρίνεια και άλλα τόσα. Όλες οι παραπάνω δεξιότητες και ικανότητες των παιδιών είναι πολύ πιο σημαντικές για να επιτύχουν στη ζωή από ότι ένας καλός βαθμός στον έλεγχο.
Πολλοί από τους βαθμούς που δίνονται στα παιδιά και πολλές από τις αξιολογήσεις που δέχονται βασίζονται στην ικανότητα τους να αποστηθίζουν. Στην πραγματικότητα όμως οι κριτικές ικανότητες του παιδιού είναι αυτές που θα το οδηγήσουν στην αυριανή επιτυχία. Οι βαθμοί δεν εγγυώνται πάντα την επιτυχία των παιδιών για αυτό και δε θα πρέπει να μας πιάνει εμμονή με αυτούς.
Όταν οι γονείς επιμένουν τόσο πολύ στους καλούς βαθμούς αγνοώντας άλλες σημαντικές επιτεύξεις των παιδιών τους, αυτό που ουσιαστικά κάνουν είναι να περνούν στα παιδιά το μήνυμα ότι η αξία τους εξαρτάται αποκλειστικά από αυτούς και από τις επιδόσεις τους στα τεστ.
Γιατί επιμένουμε τόσο στους βαθμούς;
Εύλογα θα μπορούσε να αναρωτηθεί κάποιος γιατί στο σύστημα εκπαίδευσης δίνεται τόση βαρύτητα στη βαθμολόγηση όταν έρευνες δείχνουν ότι οι βαθμοί δεν μπορούν να καλύψουν όλες τις πτυχές της επιτυχίας των παιδιών.
O καθηγητής στο Πανεπιστήμιο του Χάρβαρντ Daniel Koretz, τόνισε ότι δεξιότητες όπως η κριτική ικανότητα, η δημιουργική σκέψη, η περιέργεια κ.α., είναι πολύ δύσκολο να μετρηθούν με αριθμητικά δεδομένα και να αποτυπωθούν σε γραπτές δοκιμασίες. Έτσι, συνηθίζεται να μετράμε ό,τι είναι εύκολο να μετρηθεί – ορθογραφία, ανάγνωση, μαθηματικά.
Σίγουρα, σε κάθε εκπαιδευτικό σύστημα η αξιολόγηση είναι απαραίτητη γιατί μέσα από αυτήν ο εκπαιδευτικός σχεδιάζει, προγραμματίζει και διαμορφώνει την εξέλιξη της διδακτικής διαδικασίας.
Πολλοί μελετητές όμως έχουν τονίσει ότι οι βαθμοί που προκύπτουν από τα τεστ και τις γραπτές δοκιμασίες θα πρέπει να αποτελούν μόνο ένα μέρος της αξιολόγησης και θα πρέπει να λειτουργούν ως συμπληρωματική πηγή πληροφοριών για το μαθητή.
Σκεφτείτε για λίγο το εξής απλό παράδειγμα. Φτιάχνετε ένα δύσκολο και περίπλοκο φαγητό για την οικογένειά σας, αλλά παρά τις ατελείωτες ώρες προετοιμασίας και προσπάθειας το τελικό αποτέλεσμα δεν σας δικαιώνει. Ποια θα θέλατε να είναι η αντίδραση των αγαπημένων σας προσώπων; Θα θέλατε το πιάτο να καταλήξει στο καλάθι των αχρήστων επειδή δεν έφερε το ιδανικό αποτέλεσμα ή θα θέλατε να εκτιμηθεί η προσπάθεια παρόλες τις ατέλειες; Φαντάζομαι πως θα θέλατε να μετρήσει στην αξιολόγηση του πιάτου σας η ιδέα του να προσφέρετε κάτι ωραίο, η προσπάθεια που καταβάλατε και η αγάπη που δώσατε στην όλη διαδικασία.
Την ίδια επιθυμία και ανάγκη έχουν και τα παιδιά. Είναι σημαντικό να αναγνωρίζουμε το ρόλο των βαθμών για να μετρήσουμε την πρόοδο των παιδιών στο σχολείο, αλλά ταυτόχρονα θα πρέπει να αναγνωρίζουμε την προσπάθεια και την βελτίωση (όσο μικρή και αν φαίνεται στα μάτια μας) που κάνουν τα παιδιά.
Αν και οι βαθμοί είναι αυτοί που θα καθορίσουν ποιο παιδί θα περάσει στο πανεπιστήμιο και σε ποια σχολή, σίγουρα όμως δεν είναι η αρχή και το τέλος του κόσμου.
Η προσπάθεια, ο αγώνας και η καθημερινή βελτίωση που κάνει ένα παιδί δεν μπορούν να αποτυπωθούν πάντα μέσα από τους βαθμούς του. Οι γονείς και οι εκπαιδευτικοί σίγουρα θα πρέπει να προσπαθούν και να επιδιώκουν το παιδί να δίνει τον καλύτερό του εαυτό στο σχολείο.
Από την άλλη πλευρά όμως θα πρέπει να δίνουν προσοχή στην συνολική εικόνα του παιδιού και θα πρέπει να λαμβάνουν υπόψη τα μοναδικά και ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του.
Είναι εξαιρετικά άδικο να αξιολογούμε τα παιδιά μόνο από τα νούμερα που φέρνουν στους βαθμούς και να μην αναγνωρίζουμε την προσπάθεια, την πρόοδο και τη βελτίωση που κάνουν.
Τα παιδιά είναι κάτι παραπάνω από μαθητές – είναι μέλη της οικογένειάς σας, είναι φίλοι, είναι αδέρφια, είναι σκεπτόμενα άτομα, είναι καλλιτέχνες, είναι αθλητές, είναι μουσικοί, έχουν δημιουργική σκέψη, έχουν χιούμορ, έχουν σοφία, έχουν πνεύμα συνεργασίας και συντροφικότητας, έχουν την ικανότητα να αγαπούν και να προσφέρουν.
Οι γονείς, οι ενήλικες και οι εκπαιδευτικοί έχουν την ικανότητα να καλλιεργούν και να ενθαρρύνουν όλα αυτά τα χαρακτηριστικά δίνοντας το μήνυμα στα παιδιά ότι είναι κάτι περισσότερο από τους βαθμούς τους!
Σε πολύ μεγάλο βαθμό, η εικόνα που έχουν τα παιδιά για τον εαυτό τους εξαρτάται από το σχολείο, το οποίο συνδέεται στενά με τους βαθμούς.
Τα παιδιά τις περισσότερες φορές πιστεύουν ότι η νοημοσύνη τους και η αξία τους ισοδυναμεί με τους βαθμούς τους – οι οποίοι είτε απεικονίζονται στα τετράδια με μπράβο, πολύ καλά και καμιά φορά με άλλου είδους παρατηρήσεις και σχόλια (πρόσεχε τα γράμματά σου, γιατί δεν διάβασες; γιατί τόσα λάθη;), ή με τους βαθμούς στους ελέγχους.
Στην ελληνική πραγματικότητα, το σχολείο παραπέμπει σχεδόν αυτόματα στους βαθμούς, και αυτό γιατί η αξιολόγηση των μαθητών έχει αποκτήσει ένα ιδιαίτερα κοινωνικό περιεχόμενο. Αρκετοί γονείς και εκπαιδευτικοί ασχολούνται τόσο συχνά με τους βαθμούς και τις επιδόσεις στα τεστ, που αγνοούν και υποτιμούν άλλες σημαντικές επιτεύξεις και προόδους των παιδιών. Στις συζητήσεις των μαμάδων και των ενηλίκων ακούμε πολύ συχνά για τις σχολικές επιδόσεις των παιδιών και αρκετές φορές τα παιδιά αξιολογούνται και χαρακτηρίζονται με βάση αυτές. “Πήρε καλούς βαθμούς το παιδί;” Αν ναι, τότε σημαίνει ότι είναι έξυπνο, εργατικό, άξιο, καλό παιδί και ούτω καθεξής. Αν όχι, τότε σημαίνει ότι δεν είναι τόσο έξυπνο, τόσο ικανό, τόσο εργατικό και πάει λέγοντας.
Αυτή η αξία που δίνεται στους βαθμούς στην κοινωνία όπου ζει και μεγαλώνει το παιδί δεν το αφήνει σε καμία περίπτωση ανεπηρέαστο. Οι βαθμοί θέλοντας και μη κυριαρχούν στη συνείδηση των παιδιών.
Η πλάνη των βαθμών.
Σίγουρα όλα τα παιδιά (ακόμα και αυτά που μοιάζουν αδιάφορα) θέλουν να τα πηγαίνουν καλά στο σχολείο και να έχουν καλούς βαθμούς. Τι είναι όμως αυτό που μετράνε ακριβώς οι βαθμοί; Όσο περίεργο και αν ακούγεται, έρευνες δείχνουν ότι ακόμα και οι μαθητές που παίρνουν καλούς βαθμούς και αριστεύουν, αδικούνται από το σύστημα της βαθμολόγησης.
Ο βαθμός μπορεί και απεικονίζει μόνο μία μέτρηση της επιτυχίας. Υπάρχουν πράγματα που δεν μπορούν να μετρηθούν από τα διαγωνίσματα και τα τεστ. Μερικά από αυτά είναι η προσπάθεια, η κριτική σκέψη, η δημιουργικότητα, η συνεργασία, η περιέργεια, ο σεβασμός, η ευγένεια, η ικανότητα να αγαπάς, η κοινωνική και συναισθηματική νοημοσύνη, η ειλικρίνεια και άλλα τόσα. Όλες οι παραπάνω δεξιότητες και ικανότητες των παιδιών είναι πολύ πιο σημαντικές για να επιτύχουν στη ζωή από ότι ένας καλός βαθμός στον έλεγχο.
Πολλοί από τους βαθμούς που δίνονται στα παιδιά και πολλές από τις αξιολογήσεις που δέχονται βασίζονται στην ικανότητα τους να αποστηθίζουν. Στην πραγματικότητα όμως οι κριτικές ικανότητες του παιδιού είναι αυτές που θα το οδηγήσουν στην αυριανή επιτυχία. Οι βαθμοί δεν εγγυώνται πάντα την επιτυχία των παιδιών για αυτό και δε θα πρέπει να μας πιάνει εμμονή με αυτούς.
Όταν οι γονείς επιμένουν τόσο πολύ στους καλούς βαθμούς αγνοώντας άλλες σημαντικές επιτεύξεις των παιδιών τους, αυτό που ουσιαστικά κάνουν είναι να περνούν στα παιδιά το μήνυμα ότι η αξία τους εξαρτάται αποκλειστικά από αυτούς και από τις επιδόσεις τους στα τεστ.
Γιατί επιμένουμε τόσο στους βαθμούς;
Εύλογα θα μπορούσε να αναρωτηθεί κάποιος γιατί στο σύστημα εκπαίδευσης δίνεται τόση βαρύτητα στη βαθμολόγηση όταν έρευνες δείχνουν ότι οι βαθμοί δεν μπορούν να καλύψουν όλες τις πτυχές της επιτυχίας των παιδιών.
O καθηγητής στο Πανεπιστήμιο του Χάρβαρντ Daniel Koretz, τόνισε ότι δεξιότητες όπως η κριτική ικανότητα, η δημιουργική σκέψη, η περιέργεια κ.α., είναι πολύ δύσκολο να μετρηθούν με αριθμητικά δεδομένα και να αποτυπωθούν σε γραπτές δοκιμασίες. Έτσι, συνηθίζεται να μετράμε ό,τι είναι εύκολο να μετρηθεί – ορθογραφία, ανάγνωση, μαθηματικά.
Σίγουρα, σε κάθε εκπαιδευτικό σύστημα η αξιολόγηση είναι απαραίτητη γιατί μέσα από αυτήν ο εκπαιδευτικός σχεδιάζει, προγραμματίζει και διαμορφώνει την εξέλιξη της διδακτικής διαδικασίας.
Πολλοί μελετητές όμως έχουν τονίσει ότι οι βαθμοί που προκύπτουν από τα τεστ και τις γραπτές δοκιμασίες θα πρέπει να αποτελούν μόνο ένα μέρος της αξιολόγησης και θα πρέπει να λειτουργούν ως συμπληρωματική πηγή πληροφοριών για το μαθητή.
Σκεφτείτε για λίγο το εξής απλό παράδειγμα. Φτιάχνετε ένα δύσκολο και περίπλοκο φαγητό για την οικογένειά σας, αλλά παρά τις ατελείωτες ώρες προετοιμασίας και προσπάθειας το τελικό αποτέλεσμα δεν σας δικαιώνει. Ποια θα θέλατε να είναι η αντίδραση των αγαπημένων σας προσώπων; Θα θέλατε το πιάτο να καταλήξει στο καλάθι των αχρήστων επειδή δεν έφερε το ιδανικό αποτέλεσμα ή θα θέλατε να εκτιμηθεί η προσπάθεια παρόλες τις ατέλειες; Φαντάζομαι πως θα θέλατε να μετρήσει στην αξιολόγηση του πιάτου σας η ιδέα του να προσφέρετε κάτι ωραίο, η προσπάθεια που καταβάλατε και η αγάπη που δώσατε στην όλη διαδικασία.
Την ίδια επιθυμία και ανάγκη έχουν και τα παιδιά. Είναι σημαντικό να αναγνωρίζουμε το ρόλο των βαθμών για να μετρήσουμε την πρόοδο των παιδιών στο σχολείο, αλλά ταυτόχρονα θα πρέπει να αναγνωρίζουμε την προσπάθεια και την βελτίωση (όσο μικρή και αν φαίνεται στα μάτια μας) που κάνουν τα παιδιά.
Αν και οι βαθμοί είναι αυτοί που θα καθορίσουν ποιο παιδί θα περάσει στο πανεπιστήμιο και σε ποια σχολή, σίγουρα όμως δεν είναι η αρχή και το τέλος του κόσμου.
Η προσπάθεια, ο αγώνας και η καθημερινή βελτίωση που κάνει ένα παιδί δεν μπορούν να αποτυπωθούν πάντα μέσα από τους βαθμούς του. Οι γονείς και οι εκπαιδευτικοί σίγουρα θα πρέπει να προσπαθούν και να επιδιώκουν το παιδί να δίνει τον καλύτερό του εαυτό στο σχολείο.
Από την άλλη πλευρά όμως θα πρέπει να δίνουν προσοχή στην συνολική εικόνα του παιδιού και θα πρέπει να λαμβάνουν υπόψη τα μοναδικά και ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του.
Είναι εξαιρετικά άδικο να αξιολογούμε τα παιδιά μόνο από τα νούμερα που φέρνουν στους βαθμούς και να μην αναγνωρίζουμε την προσπάθεια, την πρόοδο και τη βελτίωση που κάνουν.
Τα παιδιά είναι κάτι παραπάνω από μαθητές – είναι μέλη της οικογένειάς σας, είναι φίλοι, είναι αδέρφια, είναι σκεπτόμενα άτομα, είναι καλλιτέχνες, είναι αθλητές, είναι μουσικοί, έχουν δημιουργική σκέψη, έχουν χιούμορ, έχουν σοφία, έχουν πνεύμα συνεργασίας και συντροφικότητας, έχουν την ικανότητα να αγαπούν και να προσφέρουν.
Οι γονείς, οι ενήλικες και οι εκπαιδευτικοί έχουν την ικανότητα να καλλιεργούν και να ενθαρρύνουν όλα αυτά τα χαρακτηριστικά δίνοντας το μήνυμα στα παιδιά ότι είναι κάτι περισσότερο από τους βαθμούς τους!
